Coraz częściej słyszymy o planowanych zmianach w Zakładach Aktywności Zawodowej. Problemy w funkcjonowaniu ZAZ sygnalizują  przede wszystkim pracodawcy ale również  organizacje zrzeszające podmioty prowadzące zakłady aktywności zawodowej, sami niepełnosprawni, jak i samorządy wojewódzkie oraz wojewodowie. Takie zmiany przewiduje projekt rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej zmieniającego rozporządzenie w sprawie zakładów aktywności zawodowej z dnia 17 lipca 2012 r Dz.U.2021.1934 w którym zawiera się:

1. szczegółowy sposób, tryb i warunki tworzenia, finansowania i działania zakładów aktywności zawodowej
2. czas pracy i rehabilitacji osób zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;
3. sposób tworzenia i wykorzystywania zakładowego funduszu aktywności:

Zmiana rozporządzenia ukierunkowana jest na poprawę warunków działania zakładów aktywności zawodowej (ZAZ) przez wprowadzenie udogodnień w funkcjonowaniu tych podmiotów.

CO SIĘ MA ZMIENIĆ WRAZ ZE ZMIANĄ ROZPORZĄDZENIA?

 

Planowanie wydatków finansowanych ze środków algorytmowych zamiast ich preliminowania

Łatwiejsze niż dotychczas ma być planowanie wydatków w ZAZ.
Projekt rozporządzenia zakłada ryczałtowe planowanie środków z PFRON na działalność ZAZ-ów. To oznacza odejście od dzielenia środków pochodzących z dotacji wg. algorytmu na poszczególne rodzaje kosztów w formie przyjętej tabeli preliminarza kosztów, którą jak do tej pory zgodnie z § 6 rozporządzenie organizator  musi składać corocznie we właściwej jednostce organizacyjnej samorządu województwa do dnia 30 września roku poprzedzającego rok, którego preliminarz dotyczy. Teraz należy wskazać zgodnie z katalogiem zamkniętym rodzaje kosztów, wskazując nazwy wydatków, zakupów, a następnie, w przypadku jakichkolwiek zmian, przesunięcia środków podlegają limitowaniu, przechodząc procedurę zmiany uchwały budżetowej na sesji sejmiku samorządu województwa. – Zaproponowana zmiana przepisów w tym zakresie pozwoli uniknąć zmian w preliminarzu, co jest niezwykle czasochłonne i utrudnia prace zarówno prowadzącym ZAZ jak również przedstawicielom władz województwa. Jak podkreśla projektodawca  Zakład i tak będzie musiał wykazać wydatki ponoszone ze środków PFRON i nie będzie mógł ich wydawać poza katalogiem określonym w zmienianym rozporządzeniu.  Projekt rozporządzenie nie przewiduje zmian katalogu kosztów  możliwych do poniesienia ze środków PFRON na działanie zakładu, dodano jedynie możliwość wypłacania z nich także oprócz odpraw emerytalnych także odprawy rentowe.

 

Z przychodów z prowadzonej działalności będzie można kupować maszyny i urządzenia.

 

Teraz Zakłady  Aktywności Zawodowej będą mogły zaliczyć do kosztów działania także zakup maszyn i urządzeń niezbędnych do produkcji lub świadczenia usług, to od dawna wyczekiwana zmiana. Dotychczas zgodnie z § 8 pkt.2 rozporządzenia można było jedynie wymieniać części i naprawiać urządzenia i maszyny zakupione w ramach kosztów utworzenia Zakładu czy w ramach kosztów funkcjonowania Zakładu ze środków Funduszu( dotacji wg. Algorytmu). Zakłady będą miały również  większą elastyczność w wydatkowaniu środków, które zarobią np. na nowe inwestycje czy remonty. Katalog kosztów działania zakładu proponuje się też uzupełnić o koszty remontów pomieszczeń i budynków służących do prowadzenia działalności wytwórczej lub usługowej oraz innych wydatków niezbędnych do jej prowadzenia. Ten projekt rozporządzenia odpowiada na potrzeby dzisiejszej rzeczywistości ZAZ. Dzięki temu wiele zakładów, które z powodu wzrostu cen surowców, paliw, czy energii, a także kosztów płacy są w trudnej sytuacji finansowej, będzie mogła nadal funkcjonować przeznaczając wypracowane środki na rozwój możliwości produkcyjnych i usługowych – czytamy w uzasadnieniu do projektu.

Dodany został również do kosztów finansowanych z działalności gospodarczej zakładu pkt. 7 w par. 8 – „inne niezbędne do prowadzenia działalności wytwórczej lub usługowej”, czyli najprościej mówiąc będzie można tutaj finansować wszystko to czego nie możemy finansować z powyższych 6 punków rozporządzenia w par. 8 a niezbędne jest do prowadzenia działalności wytwórczej lub usługowej.

Zajęcia rehabilitacyjne tylko na wniosek pracownika ZAZ

Zmienić mają  się także zasady dotyczące zajęć rehabilitacyjnych w ZAZ-ach. Zgodnie z przepisami znowelizowanego Rozporządzenia odtąd to sama osoba z niepełnosprawnością będzie miała prawo decydować, czy chce z nich korzystać oraz w jakiej formie, odwrotnie niż było to do tej pory gdzie obowiązkowa była przynajmniej godzina rehabilitacji.  Teraz decyzja w jakiej formie osoby niepełnosprawne chcą odbyć rehabilitacje będzie należała poniekąd do nich, ponieważ jak twierdzi minister  są to osoby dorosłe, które same chcą decydować o sobie. Korzystanie z rehabilitacji ma być ich autonomiczną decyzją, nie można ich do tego zmusić a jedynie maja mieć to ułatwione i dostępne.

Będzie to wyglądało mniej więcej tak: jeżeli pracownik niepełnosprawny zadecyduje, że zamiast zajęć ruchowych na sali rehabilitacyjnej  chce iść na basen, to będzie miał taką możliwość. Zostanie to wpisane w jego indywidualny program rehabilitacji i ZAZ będzie mógł mu  to sfinansować z ZFA. Zajęcia będą mogły trwać od 30 do maksymalnie 120 minut dziennie.

Osobiści uważam, że taki zapis nie do końca jest dobrym zapisem, ponieważ specyfika Zakładu Aktywności Zawodowej polega na zapewnieniu osobom niepełnosprawnym tam zatrudnionym możliwość rehabilitacji zawodowej społecznej i ruchowej, a jak sami wiemy większość osób niepełnosprawnych zatrudnionych w ZAZ to osoby ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, gdzie nie do końca pozostawienie im wolnej woli w kwestii rehabilitacji ruchowej doprowadzi do tego, że będą oni chcieli z własnej nieprzymuszonej woli na takie zajęcia uczęszczać. To trochę jak z dziećmi na lekcjach wychowania fizycznego w szkole – czy gdyby była dowolność chodzilibyśmy na nie – no nie bo zawsze mieliśmy coś lepszego do roboty niż ćwiczenia i podobnie jest w tym przypadku.

Pozostawienie osobom niepełnosprawnym takiej formy co do czasu trwania i rodzaju zajęć zaburza wypracowany przez lata  w ZAZ rytm pracy i rehabilitacji. Pracownicy wiedzieli, że oprócz 3 godzin i 51 minut pracy mają obowiązkowe 60 minut rehabilitacji, którą prowadzący ZAZ-y kładli nacisk aby jak najbardziej uatrakcyjnić i aby sale rehabilitacyjne i zajęcia na nich zachęcały pracowników do uczestnictwa w nich. Teraz sami dyrektorzy i pracownicy rehabilitacji w ZAZ mówią, że nie sądzą aby większość pracowników dobrowolnie składała wnioski o możliwość uczestnictwa w zajęciach. Dodatkowo jeżeli ZAZ ma 40 pracowników  i część z nich będzie chciała chodzić na basen, część na siłownie, inni na spacery czy inne formy rekreacji jak my jako kadra zarządzająca czy rehabilitacyjna mamy sprawdzić czy te zajęcia się odbyły, czy oni w nich uczestniczyli, a mało tego od 01.04.2024 będziemy musieli ująć to IPR pracownika

Zakłady aktywności zawodowej będą mogły bardziej elastycznie niż dotąd dysponować środkami zgromadzonymi na zakładowym funduszu aktywności, co pomoże im poprawiać warunki pracy i rozwijać działalność.

Będą miały możliwość sfinansować zakup oraz koszty eksploatacji środka transportu przeznaczonego do dowozu osób niepełnosprawnych, ustawodawca bowiem dołożył zapis mówiący o tym, że z Funduszu Aktywności  ZAZ może zakupić środek transportu przeznaczony do dowozu osób niepełnosprawnych oraz pokrywać na bieżąco koszty eksploatacji takowego środka transportu trzeba tutaj pamiętać, iż obowiązuje tutaj limit 75% już teraz wpływów FA za rok poprzedni.

 

Opracowała

Anna Ostafin