Opracowanie Ekspertów: Edyta Sieradzka – Ekspert FPP ds. Zatrudniania Osób z Niepełnosprawnością w Polsce

Pytanie: Czy jeżeli w trakcie trwania stosunku pracy pracownik niepełnosprawny przedstawi pracodawcy kolejne orzeczenie o niepełnosprawności, np. związane ze zmianą z lekkiego stopnia na umiarkowany albo z umiarkowanego na lekki stopień niepełnosprawności, pracodawca jest zobowiązany skierować takiego pracownika                                na
wcześniejsze badania lekarskie, np. okresowe, pomimo posiadanego aktualnego orzeczenia dopuszczającego pracownika do pracy na danym stanowisku?

Stan prawny: Pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim, których częstotliwość wynika ze wskazówek metodycznych zawartych w załączniku nr 1 do rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników itd. (DzU z 2016 r. poz. 2067 ze zm.). Termin, do którego wydane orzeczenie zachowuje ważność, wskazuje się w tym dokumencie. Z kolei
orzeczenia o niepełnoprawności wydawane przez komisje ds. orzekania o niepełnosprawności wydawane są w większości przypadków na czas określony. Pracownicy niepełnosprawni w trakcie zatrudnienia posiadający ważne badania lekarskie,
np. okresowe, wnioskują o wydanie kolejnego orzeczenia o niepełnosprawności.

Odpowiedź na to pytanie została udzielona zarówno przez Ministra Zdrowia Waldemara Kraska jak i Sekretarza Stanu MRiPS Pawła Wdówika.

Odpowiedź Ministerstwa Zdrowia:

Zgodnie z art. 94 pkt 4 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. 2019 r. poz.1040, 1043 i 1495), zwanej dalej „KP”, pracodawca jest zobowiązany zapewnić bezpieczne warunki, a stosownie do art. 207 § 2 pkt 5 KP uwzględniać ochronę pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych.
Natomiast, jak stanowi art. 229 § 4 KP, pracodawca nie może dopuścić do pracy
pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.
Do pojęcia aktualnego orzeczenia lekarskiego odniósł się Sąd Najwyższego – Izba
Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w wyroku z dnia 18 grudnia 2002 r., I PK 44/02, w świetle tezy którego „aktualnym orzeczeniem lekarskim w rozumieniu art. 229 § 4 KP jest orzeczenie stwierdzające stan zdrowia pracownika w dacie, w której pracownik ma być dopuszczony do pracy.

Zachowuje ono aktualność w okresie w nim wymienionym, jednak staje się nieaktualne w przypadku wystąpienia w tym okresie zdarzeń, które mogą
wskazywać na zmianę stanu zdrowia pracownika.”.
Za słuszne przyjmuje się, że informacja o orzeczonej niepełnosprawności
powinna stanowić dla pracodawcy sygnał o zmianie stanu zdrowia pracownika.

Pracodawca powinien zatem skierować pracownika na badanie kontrolne aby mieć pewność, że warunki pracy na danym stanowisku nie będą miały negatywnego wpływu na stan zdrowia i bezpieczeństwa pracownika oraz, że nie zaistniała potrzeba dostosowania stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej. Należy bowiem mieć na uwadze, że jak stanowi § 48 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. poz. 1650, z póź. zm.)
„pracodawca zatrudniający pracowników niepełnosprawnych powinien zapewnić
dostosowanie stanowisk pracy oraz dojść do nich – do potrzeb i możliwości tych pracowników, wynikających ze zmniejszonej sprawności.”.

Odpowiedź Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej:

Zgodnie z przepisami art. 207 par 1 i 2 ustawy – Kodeks pracy, pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy i jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany uwzględniać ochronę pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych (art. 207 par.  2 pkt 5 KP).

Zgodnie z art. 229 par. 4 KP pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Jeśli pracownik posiada orzeczenie lekarza medycyny pracy o braku przeciwskazań do pracy na danym stanowisku i uzyskał nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, to przepisy prawa nie nakładają na pracodawcę obowiązku skierowania pracownika na badania medycyny pracy.

Odpowiadając na pytanie – niestety te dwie powyższe odpowiedzi zawierają odmienne wyjaśnienia, gdyż z odpowiedzi Ministra Zdrowia wynika, że pracodawca powinien skierować pracownika na badanie kontrolne a z odpowiedzi Sekretarza Stanu MRiPS, że jeśli pracownik posiada ważne orzeczenie lekarza medycyny pracy o braku przeciwskazań do pracy na danym stanowisku i uzyskał nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, to przepisy prawa nie nakładają na pracodawcę obowiązku skierowania pracownika na badania medycyny pracy.

Przypominam, że na podobne pytanie pod koniec roku 2022 roku wypowiedziało się już MRiPS a mianowicie:

Czy pracodawca, który w lutym 2022 roku zatrudnił pracownika jako osobę pełnosprawną po przedłożeniu w grudniu 2022 roku przez niego w trakcie zatrudnienia orzeczenia o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym, powinien ponownie skierować tego pracownika na badania okresowe?

Zdaniem Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej badania okresowe tracą aktualność także w przypadku przedłożenia przez pracownika orzeczenia o niepełnosprawności. Tak wynika ze stanowiska resortu rodziny udostępnionego Organizacji OBPON przez Wydawnictwo Gofin, 22 grudnia 2022 r. Jak w nim czytamy: „(…) zgodnie z art. 207 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Jest on obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Jednocześnie należy zauważyć, że zgodnie z art. 229 § 4 Kodeksu pracy pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Natomiast jeżeli w trakcie trwania stosunku pracy pracownik przedstawi pracodawcy orzeczenie o niepełnosprawności, to zdaniem Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, pracodawca powinien potraktować to jako informację o zmianie stanu zdrowia pracownika. Informacja taka, w ocenie resortu, w pełni uzasadnia konieczność przeprowadzenia wcześniejszego badania lekarskiego. W wyniku badania profilaktycznego może się bowiem okazać, że stan zdrowia pracownika pogorszył się na tyle, że może to wpłynąć na dalsze wykonywanie przez niego dotychczasowej pracy na danym stanowisku.

Jednocześnie zaznaczamy, iż zagadnienia dotyczące wykonywania badań lekarskich pozostają we właściwości Ministra Zdrowia, do którego można się zwrócić w celu uzyskania szczegółowych informacji.”.

W związku z powyższym skoro samo MRiPS we wcześniejszej już odpowiedzi wskazało, że zagadnienia dotyczące wykonywania badań lekarskich pozostają we właściwości Ministra Zdrowia, uważam, że pracodawcy powinni w/w sytuacjach skierować pracowników na badania kontrolne.

Opracowanie: Edyta Sieradzka (31.07.2023 r.)