Nowe zasady pomocy de minimis – wyjaśnienia UOKiK (ogólne).
Przypominamy, iż zgodnie z odpowiedzią UOKiK na Nasze pytanie – w przypadku wydatków z zfron do 30 czerwca 2024 r. pracodawcy mają stosować dotychczasowe zasady i brać pod uwagę rozporządzenie Komisji (UE) 1407/2023 r. a nie rozporządzenie Komisji (UE) 2023/2831.
Od 1 stycznia 2024 r. obowiązują dwa nowe rozporządzenia Komisji Europejskiej regulujące zasady udzielania pomocy de minimis:
- rozporządzenie Komisji (UE) 2023/2831 z dnia 13 grudnia 2023 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis – które zastąpiło rozporządzenie Komisji (UE) nr 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis oraz
- rozporządzenie Komisji (UE) 2023/2832 z dnia 13 grudnia 2023 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis przyznawanej przedsiębiorstwom wykonującym usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym – które zastąpiło rozporządzenie Komisji (UE) nr 360/2012 z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis przyznawanej przedsiębiorstwom wykonującym usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym.
Wyjaśnienia UOKiK dotyczące nowych rozporządzeń Komisji Europejskiej regulujących udzielanie pomocy de minimis (23.01.2024 r.).
Poniżej prezentujemy odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące nowej pomocy de minimis.
1. KTÓRE ROZPORZĄDZENIE O POMOCY DE MINIMIS STOSOWAĆ OD 01.01.2024 R. ?
W dniu 1 stycznia 2024 r. weszło w życie rozporządzenie 2023/2831[1], które zastąpiło obowiązujące do 31 grudnia 2023 r. rozporządzenie 1407/2013[2]. Jednocześnie, art. 7 ust. 4 rozporządzenia 1407/2013 dopuszcza udzielanie pomocy na podstawie programów pomocy de minimis, przyjętych w okresie jego obowiązywania, w sześciomiesięcznym okresie przejściowym.
W Polsce istnieje szereg aktów prawnych stanowiących podstawę udzielania pomocy de minimis. Podstawę zgodności udzielania tej pomocy z prawem unijnym (jednego z ww. rozporządzeń) należy określić na podstawie następujących przesłanek:
- obowiązywania najpóźniej w dniu 31 grudnia 2023 r. podstawy prawnej do udzielania pomocy de minimis, będącej programem pomocowym w rozumieniu art. 2 pkt 7 ustawy o pomocy publicznej[3], tj. programem zawartym w akcie prawa powszechnie obowiązującego (w ustawie, rozporządzeniu, akcie prawa miejscowego), dotyczącym przedsiębiorstw określonych w sposób generalny i abstrakcyjny, na podstawie którego można dokonać wypłat pomocy indywidualnej (np. w formie decyzji lub umowy);
- zakresu (treści) odwołania do prawa unijnego w programie pomocowym – pomoc może być udzielana zgodnie z:
- rozporządzeniem 2023/2831, w przypadku ogólnego odwołania do warunków dopuszczalności pomocy de minimis, albo
- rozporządzeniem 1407/2013, w przypadku odwołania się wprost do jego przepisów w programie pomocowym, w związku z art. 7 ust. 4 tego rozporządzenia.
W związku z tym, można wyróżnić następujące sytuacje:
- Pomoc udzielana jest na podstawie programów pomocowych wskazujących wprost jako podstawę zgodności z prawem unijnym rozporządzenie 1407/2013.
W takim przypadku możliwe jest udzielanie pomocy de minimis zgodnie z przepisami rozporządzenia 1407/2013 – najpóźniej do 30 czerwca 2024 r. (pod warunkiem, że nie przewidują one wprost krótszego okresu jej udzielania) i po spełnieniu szczegółowych warunków określonych w jego przepisach (np. w zakresie limitu pomocy de minimis w wysokości 200 000 EUR na jedno przedsiębiorstwo). Pomoc ta będzie zatem udzielana na dotychczasowych zasadach (m.in. przy wykorzystaniu tego samego Formularza informacji przedstawianych przy ubieganiu się o pomoc de minimis).
Przykładem takiej pomocy jest dofinansowanie ze środków Funduszu Pracy na podjęcie działalności gospodarczej, przyznawane na podstawie art. 46 ustawy o promocji zatrudnienia[4] oraz rozporządzenia MRPiPS w sprawie dokonywania z Funduszu Pracy refundacji kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy oraz przyznawania środków na podjęcie działalności gospodarczej[5] (odwołanie do rozporządzenia 1407/2013 znajduje się w § 1 ust. 2 rozporządzenia MRPiPS) lub dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianych pracowników na podstawie art. 122 Prawa oświatowego[6] lub do wydatków środków z zfron.
- Pomoc, w odniesieniu do której:
- akt prawny określający warunki udzielania pomocy zawiera wyłącznie ogólne odwołanie do przepisów o pomocy de minimis;
Przykładem jest finansowanie kosztów kształcenia ustawicznego pracowników i pracodawcy z Krajowego Funduszu Szkoleniowego[7], w odniesieniu do którego wskazano jedynie, że „stanowi pomoc de minimis, o której mowa we właściwych przepisach prawa Unii Europejskiej dotyczących pomocy de minimis”, czy umorzenie zaległości podatkowej udzielana na podstawie Ordynacji podatkowej[8], której art. 67b stanowi, że organ podatkowy może udzielić ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych, które to ulgi „stanowią pomoc de minimis – w zakresie i na zasadach określonych w bezpośrednio obowiązujących aktach prawa wspólnotowego dotyczących pomocy w ramach zasady de minimis”.
- nie określono żadnej podstawy zgodności z przepisami o pomocy publicznej, ale w praktyce stosowane są przepisy o pomocy de minimis;
Przykładem jest bon na zasiedlenie z art. 66n ustawy o promocji zatrudnienia lub pomoc w ramach projektu pilotażowego określonego w art. 2 ust. 1 pkt. 27c ustawy o promocji zatrudnienia.
W tych przypadkach, od 1 stycznia 2024 r. pomoc może być udzielana tylko zgodnie z przepisami nowego rozporządzenia 2023/2831 – nie ma do nich bowiem zastosowania sześciomiesięczny okres przejściowy, o którym mowa w art. 7 ust. 4 rozporządzenia 1407/2013.
Zgodnie z art. 3 ust. 2 rozporządzenia 2023/2831, całkowita kwota pomocy de minimis przyznanej przez jedno państwo członkowskie jednemu przedsiębiorstwu nie może przekroczyć 300 000 EUR w okresie 3 lat, przy czym, zgodnie z pkt 11 preambuły do ww. rozporządzenia, „dla każdego przypadku przyznania nowej pomocy de minimis należy uwzględnić całkowitą kwotę pomocy de minimis przyznaną w ciągu minionych trzech lat”.
Oznacza to, że obecnie do ustalania dostępnego przedsiębiorstwu limitu pomocy de minimis bierze się pod uwagę 3 minione lata[1], a nie rok bieżący oraz 2 ostatnie lata podatkowe.
3 minione lata należy rozumieć w ten sposób, że jeśli na przykład pomoc de minimis była udzielona 5 stycznia 2024 r., uwzględnieniu podlegała pomoc de minimis i pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie udzielona przedsiębiorstwu począwszy od 5 stycznia 2021 r. do 5 stycznia 2024 r. włącznie.
Przed udzieleniem pomocy 5 stycznia 2024 r. należy upewnić się, czy wcześniej (od momentu złożenia wniosku o pomoc do momentu udzielenia pomocy, a więc także w dniu 5 stycznia 2024 r.) przedsiębiorca nie otrzymał innej pomoc de minimis, która uszczupliła przysługujący mu limit i tym samym wykluczyła możliwość udzielenia mu wnioskowanej pomocy.
[1] Zgodnie z art. 3 ust. 2 lit. c) rozporządzenia Rady (EWG, EURATOM) nr 1182/71 z dnia 3 czerwca 1971 r. określającego zasady mające zastosowanie do okresów, dat i terminów (Dz. Urz. WE L 124 z 8.06.1971 r.), „okres wyrażony w tygodniach, miesiącach lub latach rozpoczyna się na początku pierwszej godziny pierwszego dnia okresu i wygasa wraz z upływem ostatniej godziny dnia ostatniego tygodnia, miesiąca lub roku, który jest takim samym dniem tygodnia lub przypada na tę samą datę, co dzień, w którym okres się rozpoczyna. Jeżeli w okresie wyrażonym w miesiącach lub latach dzień, w którym powinien wygasnąć okres, nie wystąpił w tym miesiącu, okres kończy się wraz z upływem ostatniej godziny ostatniego dnia tego miesiąca”.
Warunki dopuszczalności pomocy de minimis muszą być spełnione na dzień udzielenia pomocy. Dotyczy to również wyboru samej podstawy zgodności udzielania tej pomocy z prawem unijnym (rozporządzenia 1407/2013 lub rozporządzenia 2023/2831). Zgodnie natomiast z art. 2 pkt 11 ustawy pomocy publicznej, przez dzień udzielenia pomocy należy rozumieć, co do zasady, dzień w którym podmiot ubiegający się o pomoc publiczną nabył prawo do otrzymania tej pomocy (np. dzień podpisania umowy lub wydania decyzji administracyjnej).
Oznacza to, że niezależnie od tego, kiedy został złożony wniosek o udzielenie pomocy de minimis, to ostatecznie dzień jej udzielenia jest decydujący w zakresie wyboru odpowiedniego rozporządzenia Komisji o pomocy de minimis (szerzej na ten temat w odpowiedzi na pytanie 1) oraz ustalenia, czy pomoc dla danego wnioskodawcy mieści się w dopuszczalnym limicie pomocy de minimis.
Zgodnie z art. 37 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy publicznej, podmiot ubiegający się o pomoc de minimis jest zobowiązany do przedstawienia podmiotowi udzielającemu pomocy „wszystkich zaświadczeń o pomocy de minimis oraz pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, jakie otrzymał w roku, w którym ubiega się o pomoc, oraz w ciągu 2 poprzedzających go lat podatkowych, albo oświadczenia o wielkości tej pomocy otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenia o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie”.
Od 1 stycznia 2024 r., stosownie do art. 3 ust. 2 rozporządzenia 2023/2831, zmianie uległ sposób obliczania 3‑letniego okresu branego pod uwagę przy badaniu limitu pomocy de minimis, tj. z dotychczasowych lat podatkowych (bieżący rok podatkowy + 2 poprzednie lata podatkowe) na okres 3 minionych lat (szerzej na ten temat w odpowiedzi na pytanie 2).
W związku z tym podmiot udzielający pomocy de minimis, zgodnie z rozporządzeniem 2023/2831, powinien zweryfikować limit pomocy de minimis biorąc pod uwagę 3 minione lata, a nie – jak to określono w art. 37 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy publicznej – w roku, w którym ubiega się o pomoc, oraz w ciągu 2 poprzedzających go lat podatkowych. W tym zakresie mamy bowiem do czynienia z pierwszeństwem przepisów prawa unijnego (rozporządzenia 2023/2831) względem prawa krajowego (art. 37 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy publicznej).
W tym przypadku podmiot udzielający pomocy de minimis może posłużyć się pomocniczo przepisem art. 39 ust. 1 ustawy o pomocy publicznej, na podstawie którego może zobowiązać wnioskodawców do przedstawiania informacji o dotyczącej ich pomocy publicznej, do których można zaliczyć również informacje o pomocy de minimis otrzymanej w okresie 3 minionych lat.
Powyższe informacje o otrzymanej pomocy de minimis można dodatkowo zweryfikować z wykorzystaniem aplikacji SUDOP w zakresie pomocy de minimis (https://sudop.uokik.gov.pl) oraz aplikacji SRPP w zakresie pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie (https://srpp.minrol.gov.pl).
Do czasu wprowadzenia nowego wzoru Zaświadczenia o pomocy de minimis, wydawanego na podstawie art. 5 ust.4 ustawy o pomocy publicznej, konieczne jest stosowanie dotychczasowego wzoru, w którym możliwe jest wskazanie obowiązującego rozporządzenia Komisji (UE) nr 2023/2831 z dnia 13 grudnia 2023 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis – należy podać pełny tytuł i publikator tego rozporządzenia.
Nie ma podstaw, aby przed zmianą załącznika nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 marca 2007 r. w sprawie zaświadczeń o pomocy de minimis i pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie[1] organy udzielające pomocy wstrzymywały się z udzielaniem pomocy de minimis. Wydanie zaświadczenia o pomocy de minimis jest bowiem jedynie czynnością materialno-techniczną, która potwierdza fakt udzielenia pomocy de minimis. Nie rozstrzyga natomiast o żadnych prawach lub obowiązkach i nie tworzy nowej sytuacji prawnej. To konkretna umowa np. o dofinansowanie projektu ze środków europejskich lub decyzja administracyjna np. o umorzeniu zaległego podatku, jest podstawą udzielenia pomocy de minimis.
Podmiot ubiegający się o pomoc de minimis w rozumieniu rozporządzenia 2023/2831, który otrzymał wcześniej różne rodzaje pomocy de minimis (np. pomoc de minimis w rozumieniu rozporządzenia 2023/2831, pomoc de minimis w rozumieniu rozporządzenia 1407/2013, pomoc de minimis w rolnictwie lub pomoc de minimis w rybołówstwie), może ją otrzymać, jeżeli suma tych wcześniejszych pomocy wraz z pomocą, o którą wnioskuje, nie przekracza 300 000 EUR w ciągu 3 lat[1].
Podmiot, który otrzymał pomoc de minimis w rozumieniu rozporządzenia 2023/2832 (UOIG[2]) w pełnej wysokości 750 000 EUR w ciągu 3 lat może wciąż uzyskać pomoc de minimis w rozumieniu rozporządzenia 2023/2831 w pełnej wysokości 300 000 EUR w ciągu 3 lat (obie pomoce de minimis można ze sobą łączyć)[3].
Sposób obliczania ww. 3-letniego okresu wskazany jest w odpowiedzi na pytanie 2.
Komisja Europejska zrezygnowała z restrykcyjnych warunków dopuszczalności pomocy de minimis w sektorze transportu drogowego towarów. Oznacza to, że pomoc de minimis w rozumieniu rozporządzenia 2023/2831 może być udzielana przedsiębiorcom działającym w sektorze transportu drogowego towarów:
- do limitu 300 000 EUR (rozporządzenie 2023/2831 ustanawia jeden, taki sam limit pomocy de minimis dla wszystkich przedsiębiorców);
- na zakup pojazdów wykorzystywanych do prowadzenia działalności w ramach transportu drogowego towarów (nie ma już potrzeby weryfikacji, czy pomoc de minimis nie zostanie przeznaczona na pokrycie takich wydatków).
Obecnie w Polsce nie istnieje jeden centralny rejestr pomocy de minimis[1], aczkolwiek zarówno wnioskujący o nową pomoc, jak i podmioty udzielające pomocy mogą posiłkować się danymi zawartymi w systemach SUDOP (https://sudop.uokik.gov.pl) oraz SRPP (http://srpp.minrol.gov.pl).
Wyszukiwarka pomocy dostępna w systemie SRPP pozwala wyszukać informacje o pomocy de minimis w rolnictwie, udzielonej zgodnie z rozporządzeniem 1408/2013 oraz o pomocy de minimis w rybołówstwie, udzielonej zgodnie z rozporządzeniem 717/2014, natomiast wyszukiwarka w systemie SUDOP pozwala wyszukać informacje o pozostałej pomocy de minimis tj. udzielonej zgodnie z rozporządzeniami 1407/2013, 360/2012, 2023/2831 oraz 2023/2832.
[1] W rozumieniu art. 6 rozporządzenia 2023/2831.
Do czasu wejścia w życie zmiany rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 marca 2010 r. w sprawie zakresu informacji przedstawianych przez podmiot ubiegający się o pomoc de minimis , konieczne jest stosowanie dotychczasowego wzoru Formularza informacji przedstawianych przy ubieganiu się o pomoc de minimis. Nie ma podstaw, aby organy udzielające pomocy wstrzymywały się z udzielaniem pomocy de minimis. Warunki dopuszczalności tej pomocy określa bezpośrednio rozporządzenie 2023/2831, a Formularz pomaga jedynie zebrać informacje niezbędne do oceny spełniania tych warunków. W celu zebrania brakujących / dodatkowych informacji lub wyjaśnień, podmiot udzielający pomocy de minimis może posłużyć się pomocniczo przepisem art. 39 ust. 1 ustawy o pomocy publicznej, na podstawie którego może zobowiązać wnioskodawców do przedstawiania informacji o dotyczącej ich pomocy publicznej tak, aby zapewnić zgodność udzielanej pomocy de minimis z rozporządzeniem 2023/2831.
źródło: www.uokik.gov.pl
Obliczanie limitu pomocy de minimis dla pracodawców do 30 czerwca na starych zasadach
Pracodawców, którzy będą starali się o zaświadczenie o uznanie wydatku z zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON) za pomoc de minimis, jeszcze do końca czerwca będzie obowiązywał dotychczasowy limit jej wykorzystania w wysokości 200 tys. euro w okresie trzech lat podatkowych.
Tak wynika z odpowiedzi udzielonej Edycie Sieradzkiej, ekspertce ds. zatrudniania osób niepełnosprawnych Federacji Przedsiębiorców Polskich przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Jest ona związana z wątpliwościami, jakie pojawiły się wśród firm, które przepisy dotyczące pomocy de minimis przy wydatkowaniu środków ZFRON mają zastosowanie. 1 stycznia br. weszło bowiem w życie rozporządzenie Komisji (UE) nr 2023/2831 z 13 grudnia 2023 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis (Dz.U. UE. L.2023.2831), które zastąpiło wcześniej obowiązujące rozporządzenie Komisji (UE) nr 1407/2013 z 18 grudnia 2013 r. (Dz.U. UE. L.2013.352.1) w tym zakresie. Jednocześnie przepisy tego drugiego przewidują sześciomiesięczny okres przejściowy, a więc do 30 czerwca br., w którym obowiązują zawarte w nim regulacje.
Jest to o tyle istotne, że obydwa rozporządzenia zawierają inną wysokość limitu pomocy de minimis, którą może wykorzystać pracodawca, i sposób jego ustalania. Rozporządzenie nr 1407/2013 stanowi, że limit pomocy de minimis wynosi 200 tys. euro i uwzględnia się do niego trzy lata podatkowe. To oznacza, że do wydatku z ZFRON poniesionego np. 15 lutego br. do trzyletniego okresu bierze się pod uwagę pomoc uzyskaną w 2024 r. oraz w latach 2022 i 2023. Natomiast nowe rozporządzenie nr 2023/2831 zwiększyło limit do 300 tys. euro, ale odnosi się do trzech minionych lat (we wspomnianym przypadku będzie się liczyć do niego pomoc uzyskaną między 15 lutego 2024 r. a 15 lutego 2021 r.).
W odpowiedzi PFRON informuje, że do 30 czerwca br. do wydawania zaświadczeń o uznaniu wydatku za pomoc de minimis będą stosowane przepisy starego rozporządzenia nr 1407/2013. Fundusz zastrzega przy tym, że ta data może ulec zmianie, jeśli wcześniej dojdzie do zmiany rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 19 grudnia 2007 r. w sprawie ZFRON (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1145), bo jego obecne przepisy odwołują się do sześciomiesięcznego okresu przejściowego.
Podobnej odpowiedzi udzielił również Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), który potwierdza, że jeśli pomoc de minimis jest udzielana na podstawie programów pomocowych wskazujących wprost jako podstawę zgodności z prawem unijnym rozporządzenie nr 1407/2013, to wtedy obejmują ją zawarte w nim rozwiązania, do 30 czerwca br. Tak właśnie jest w przypadku pomocy związanej z wykorzystywaniem pieniędzy gromadzonych na koncie ZFRON. Ponadto UOKiK zapowiedział, że planowane jest dostosowanie do przepisów nowego rozporządzenia nr 2023/2831 tzw. wyszukiwarki SUDOP (System Udostępniania Danych o Pomocy Publicznej), w której znajdują się informacje o wszelkiej pomocy publicznej i pomocy de minimis udzielonej danemu przedsiębiorstwu, tak aby można było obliczyć wykorzystanie limitu na podstawie nowych zasad, a więc pełne trzy lata wstecz, a nie trzy lata podatkowe.
