Zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 100) osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.

Pracownikowi niepełnosprawnemu w stopniu znacznym lub umiarkowanym przysługuje dodatkowy (tj. poza 20 lub 26 dniami rocznie „zwykłego” urlopu wypoczynkowego) urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni w roku kalendarzowym. Urlop dodatkowy nie przysługuje, gdy pracownik ma prawo do urlopu:

– wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub
– dodatkowego na podstawie przepisów odrębnych od ustawy  o rehabilitacji. Przy czym, jeżeli wymiar urlopu dodatkowego na podstawie tych odrębnych przepisów jest niższy niż 10 dni roboczych, zamiast tego urlopu przysługuje w/w urlop dodatkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Takie urlopy dodatkowe przysługują m.in. pracownikom socjalnym, urzędnikom służby cywilnej.

Ważne! Urlop dodatkowy nie przysługuje osobie o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Prawo do pierwszego dodatkowego urlopu pracownik niepełnosprawny nabywa po przepracowaniu roku po dniu zaliczenia go do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Nie ma w tym zakresie znaczenia to, czy w tym okresie faktycznie świadczył pracę, czy też był nieobecny w pracy z powodu np. choroby czy urlopu macierzyńskiego. Istotne jest pozostawanie w zatrudnieniu zgodnie z KP.

Zgodnie z wyjaśnieniem BON – Pracownik nabywa prawo do urlopu nawet, jeżeli nie wykonywał pracy z powodu choroby i pobierał w tym czasie zasiłek chorobowy (dot. także świadczenia rehabilitacyjnego, urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego). Znaczenie bowiem ma pozostawanie w stosunku pracy, a nie jej świadczenie. Wyjątki to: urlop bezpłatny, zdrowotny, nieświadczenie pracy w związku z odbywaniem kary pozbawienia wolności.

WAŻNE – Rok przepracowany liczony jest z uwzględnieniem czasu przepracowanego u wszystkich kolejnych pracodawców. Przy zmianie pracy, np. po 5 miesiącach od uzyskania umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, pracownik uzyska urlop dodatkowy po upływie kolejnych 7 miesięcy pracy u nowego pracodawcy. W tym przypadku nie uzyska urlopu dodatkowego u pracodawcy poprzedniego (nie został spełniony warunek przepracowania roku). Dodatkowo wskazuję, że nie musi przy tym istnieć ciągłość zatrudnienia (przy braku ciągłości za rok uznamy łącznie 365 dni).

W kolejnych latach urlop ten jest nabywany według ogólnych zasad dotyczących urlopu wypoczynkowego, czyli z początkiem roku kalendarzowego w całym przysługującym wymiarze.O kiedy pracownik został zaliczony do stopnia znacznego lub umiarkowanego? Zgodnie z wyjaśnieniem BON wskazuję, że jest to data wydania pracownikowi pierwszego orzeczenia w stopniu znacznym lub umiarkowanym.  (TAK samo interpretuje to PIP). Po upływie roku od daty wydania orzeczenia w stopniu znacznym lub umiarkowanym – pracownik będąc w zatrudnieniu nabędzie prawo do urlopu dodatkowego.

BARDZO WAŻNE – Jednakże – dodatkowo wskazuję, że należy również stosować przepisy, które obowiązują w ustawie o rehabilitacji tj. art. 20c, który wskazuje, że osobie niepełnosprawnej przysługują uprawnienia pracownicze określone w niniejszym rozdziale odpowiednio od dnia, od którego osoba niepełnosprawna została wliczona do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych na podstawie art. 2a ustawy.

Przykład:  Jeżeli pracownik przedstawił pracodawcy orzeczenie w stopniu umiarkowanym 1 września 2023 r. i pracodawca zgodnie z art. 2a ust. 1 ustawy o rehabilitacji zaliczy go do wskaźnika osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym od 1 września 2023 r. to wszelkie uprawnienia pracownika u tego pracodawcy wynikające z ustawy o rehabilitacji nabywa dopiero od 1 września 2023 r. nawet gdyby był już osobą niepełnosprawną od dwóch lat. To jest jego pierwsze orzeczenie przedstawione pracodawcy. Owszem kiedy od 1 września br. pracodawca będzie miał przedstawione przez niego świadectwa pracy, z których będzie wynikało, że on już przepracował 1 rok od daty wydania mu orzeczenia w stopniu umiarkowanym – to pracodawca od razu musi mu przyznać urlop dodatkowy.

W orzecznictwie można spotkać taki pogląd, że art. 19 ustawy o rehabilitacji określa jedynie przesłanki prawa do dodatkowego urlopu wypoczynkowego. Natomiast ani Kodeks pracy, ani powołane przepisy ustawy nie uzależniają prawa do urlopu wypoczynkowego od wniosku osoby do urlopu uprawnionej. Nieuzyskanie przez pracodawcę wiadomości o przysługującym pracownikowi prawie do dodatkowego urlopu wypoczynkowego (np. brak dostarczonego orzeczenia do pracodawcy w okresie zatrudnienia, brak przedstawionych świadectw pracy, z których wynikałoby przepracowanie roku od dnia wydania orzeczenia) może w konkretnych okolicznościach oznaczać tylko tyle, że pracodawcy nie można zarzucić zawinionego niewykonywania zobowiązania do udzielenia urlopu zgodnie z przepisami prawa pracy. Brak winy pracodawcy niestety nie przekreśla samego prawa do urlopu wypoczynkowego, może jednak – razem z innymi okolicznościami – mieć znaczenie przy rozpatrywaniu roszczenia o ekwiwalent pieniężny przysługujący w razie niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części ( uzasadnienie do wyroku SN z 29 czerwca 2005 r., sygn. II PK 339/04).

Odpowiadając na pytanie – Niewykorzystane dodatkowe 10 dni urlopu dodatkowego za 2022 nie przedawnią się z dniem 30 września 2023 r., ponieważ jest 3-letni okres przedawnienia roszczeń pracowniczych, w tym roszczeń o urlop wypoczynkowy (również urlop dodatkowy). Roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Dodatkowy urlop z tytułu niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym lub znacznym jest zwykłym urlopem wypoczynkowym, co oznacza, że zasady jego udzielania i wykorzystywania określają przepisy Kodeksu pracy. Z tego powodu niewykorzystany w danym roku kalendarzowym dodatkowy urlop w wymiarze 10 dni z powodu niepełnosprawności powinien zostać pracownikowi udzielony przez pracodawcę najpóźniej do końca września kolejnego roku kalendarzowego jako urlop zaległy.

Opracowanie: Edyta Sieradzka – 30.09.2023 rok